کودک در خلال بازی  به کشف محیط اطراف خود می پردازدو ازطریق بازی ها نخستین گام ها برای اجتماعی شدن را برمی دارد اما بازي به خودي خود کودک را اجتماعي بار نمي آورد بازي بايد درجمع صورت بگيرد به قول دانشمندي:بازيهاي دسته جمعي براي اطفال ازپنج سالگي يک نياز طبيعي وبسيارجالب است ومنافع فراواني دربردارد.بنابراين دربازيهاي اجتماعي است که شخصيت کودک شکل مي گيرددرخلال بازيهاي دسته جمعي است که تفاهم واحترام رعايت حقوق ديگران  شکست وپيروزي ورعايت نظم وقانون ودفاع ازحقوق خودومسؤليت پذيري وهمکاري وتشریک مساعی با گروه را می آموزد .ازين رو روند زندگي اودچار تحول مي گردد دانشمندي بنام «کاپلان » در موردتأثيربازي بررشداجتماعي کودک مي گويد :بسياري ازتعاملات فردي کودک پيش دبستاني درچارچوب بازي روي مي دهد ودر روابط کودک با والدين خواهران وبرادران وهم سالانش تأثير مي گذاردودر واقع تأثیر گذاری به دیگران وتأثیر پذیری از آنها را یاد می گیرد.(شجاعي 1385صفحه 18)12

بنابراين نقش وارزش بازي درروند اجتماعي شدن کودک  محرز است ليکن آنچه مهم به نظر مي رسداينست که چه پيش زمينه هاي بايدسنجيده شود تا کودک به راحتي بتواند وارد بازيهاي گروهي شود مشاهده شده است که برخي ازکودکان دراين زمينه مشکل دارد ودربازيهاي گروهي شرکت نمي کند وزود ازبازي خارج مي شود برخي ازروانشناسان عقيده دارد که بازي جسماني بين والدين وکودک ازهمان آغازدوره اي نوزادي آغاز مي شود وتاچهار سالگي ادامه دارد کارکرد مهمي در زمينه اجتماعي کردن کودک دارد او از طریق بازی می آموزد که چطور می تواندموردپذیرش افراد گروه واقع شود وبه میزان توانایی های لازم برای موفقیت درگروه پی می برد.بازی موجب رشد شخصیتی کودک می شوداودر بازی گروهی ناگزیر به رعایت نکات اجتماعی وقواعد بازی می شود .در نتیجه ,مفاهیم اجتماعی مانند:رعایت نوبت,صبروحوصله نشان دادن,احترام به حقوق دیگران,اعتماد به نفس,پیروزی وشکست رافرا می گیرد.

کودک در حین بازی با درک حالت های عاطفی سایر افراد می تواند که در انواع روابط مقید باشد.در بازی های دسته جمعی کودکان به ارزش کودکان دیگر پی می برند ودر می یابند که بازی بدون آنان مقدور نیست.آنها با بازی یاد می گیرند که یکدیگر را قبول داشته باشند,درباره قوانین بازی توافق کنندوبه طور دسته جمعی بر گروه رقیب پیروز شوند.مفاهیم همکاری, پیروزی , شکست,هم چشمی وبرتری طلبی اغلب در بازی های گروهی استنباط می شود.کودکان از طریق بازی در 6تا12سالگی مفهوم نقش اجتماعی را می آموزندوتجربه می کنند.13

به طور کلی فرا گرفتن مهارت های حرکتی از طریق بازی چه در زمینه ورزش,وچه در تحصیلات آموزشگاهی برایش آسان می شودوازین رهگذرمسئله بازی نقش ها را می فهمد ونقش بزرگترها را بازی می کند,ارزش های پذیرفته شده اجتماعی را می آموزدوبه مفهوم دادو ستد واحترام نهادن به مالکیت شخصی وخصوصی پی می بردوبه تدریج از خود محوری وخودگرایی دست می کشدوبا محیط اطراف سازگاری نشان می دهدوهنجارهای اخلاقی ,اجتماعی آن را می پذیرد 20.

ارزش اخلاقی بازی:

بازی یکی از مهمترین عوامل در تربیت اخلاقی کودک است .از طریق جهت دادن به تمایلات و انگیزه های کودک می توان او را در مسیر صحیح هدایت کرد . کودک از نظر اخلاقی بی طرف است و میدان بازی تمرینی برای ارزش گذاری و جهت گیری تمام علایق،عواطف و هیجان های کودک است.از طریق بازی مفاهیم و ارزش های اخلاقی به وسیله ی کودک درک می گردد و رفتارهای خوب از رفتارهای بد شناسایی می شوند . اگر چه کودک در خانه و مدرسه با ارزش های اخلاقی آشنا می شود اما درونی شدن و تثبیت معیارهای اخلاقی در بازی به وقوع می پیوندد .

کودک در بازی درمی یابد که چنانچه بخواهد مورد قبول افراد واقع شود،باید درستکار،راستگو،مسلط به خود ،با انصاف وعادل باشد,مفاهیمی چون نوع دوستی،تعاون،ایثار،صبر،گذشت و استقامت را به طور ناخودآگاه می آموزد.بعضی از خصوصیات و تظاهرات منفی کودکان از تربیت نادرست ناشی می شود و نشانگر عدم تکامل جسمی و روانی انسان است.یکی از گرایش های فطری انسان حب ذات است که از اوایل رشد به دلیل عدم شناخت و درک آن به صورت خودپسندی جلوه گر می شود و اگر به طور صحیح مورد اصلاح و تربیت قرار نگیرد ، به صورت کبر و غرور بروز می کند . 13

رشدجسماني کودک :

درمدتي که کودک بيدار است پيوسته مشغول فعاليت است اغلب فعا ليت ها هم درقالب بازي شکل مي گيرد کودک مي پرد بالاوپائين مي دود,نشست وبر خاست مي کند,دوچرخه بازي مي کند,اسباب بازي هاراجا بجامي کند,طناب بازي و...اين فعاليت هادرپرورش نيروي جسمي وحواس او تأثیرمي گذارد درتقويت واستحکام عضلات واندام هاي کودک کمک مي کند ازطريق بازي حس بيناي وشنواي ولامسه اي کودک پرورش مي يابند چشم ودست ها ازهماهنگي بهتروبيشتري برخوردارمي گردندوعضلات دست وپا وانگشتان ورزيده مي شوند. معمولاًکودکان سالم ازنيروي زيادي برخوردارند وآن رادربازي مصرف مي کنند واگراين نيروي اضافي کودک مصرف نشود وبه صورت سرکوب شده درجسم ذخيره شود دروي ناآرامي ,عصبانيت ,بدخلقي پرخاشگري ايجاد مي کند.

دانشمندمشهورمسلمان«ابن سينا»سلب آزادي وجلوگيري از جنب وجوش کودک را زمينه اي براي افسردگي آن ها مي داند ونتيجه اي اين افسردگي بي موقع وزودرس ازبين رفتن رغبت هااست که به دنبال آن کودک بيمارگونه خواهد بود. کودکان به طور ذاتی سرشار از انرژی هستندواین انرژی وسیله ای مناسب برای بلوغ ورشد کودک محسوب می شود.بنابر این,نباید انتظار داشت کودک مانند افراد بالغ ساعت ها پشت نیمکت کلاس یا در گوشه ای از خانه بنشیند وبدون شیطنت وبازی مانند افراد بالغ به امور مفید بپردازد.اجرای بازی های پرنشاط به رشد دستگاه های بدن کمک می نماید,تمایلات کودکان را تکامل می بخشدوسبب تخلیه انرژی در مسیر صحیح می شود.

برخي ازروانشناسان عقيده دارد که بازي جسماني بين والدين وکودک ازهمان آغازدوره اي نوزادي آغاز مي شود وتاچهار سالگي ادامه دارد کارکرد مهمي در زمينه اجتماعي کردن کودک دارد «پيتر هيوز»منظورازتماس جسمي نزديک از قبيل دربغل گرفتن وبوسيدن وکمک کردن او درحرکات جسمي اوست تعداد از محققين امثال  : «گارسون.برگز وبارک.مک دونالد»عقيده دارند که بين بازي جسماني کودکان درخانه وشايستگي کودکان درميان همسالان رابطه وجود دارد .ازين رو کودکاني را که معلمين آنها را که در زمره افراد محبوب درجه بندي مي کنند کساني هستند که به احتمال زياد والدين و به ويژه پدران به آنها به مقدار در خور توجهي به بازي جسماني مي پردازند. علاوه براين بازي جسماني اثرديگر هم دارد.آن اينست که اين نوع بازي مي تواند کمک کند تاکودک رمز گشاي حالت عاطفي ديگران را نيز بياموزد يعني حالت هاي غم وشادي وعصبانيت وتمايل به بازي از اين قبيل چيز ها راازين روي ...والدين خودرا تشخيص مي دهد وهم چنين ممکن است به کودکان بياموزد که چگونه حالت هاي عاطفي خودرا رمز گرداني کند بادرک حالت هاي عاطفي ساير افراد مي تواند درانواع روابط اجتماعي مقيد باشد درواقع اين مهارت ها بامحبوبيت بعدي اوارتباط دارد کودکاني که درميان همسالان خودبسيار محبوب هستند دربرقراري ارتباط غير کلامي بسيارمهارت دارد «گارسون برکزوپارک»والدينی که باکودکان خودبه بازي جسماني مي پردازد ضمن اينکه ازين کار لذت مي برند با آنهارمزگشاي عاطفي رانيز آموزش مي دهند که درتعامل هاي او باهم سالانش مفيدخواهد بود ازين رو چه خوب است که والدين ازين حقيقت آگاهي لازم را داشته باشند . 12

رشدشناختی کودک :

ازنظر«پياژه »بازي دررشد هوشي کودک نقش حياتي دارد وآثارآن دررفتارآدمي نيز مشهود است بازي دست کم از دو جهت بررشد ذهني وشناختي کودک مؤثراست:نخست اين که کودک با انواع وسايل بازي افراد وموقعيت هاي بازي برخورد مي کند وحتي ممکن است درذهن اوانوع واقسام ابهامات وسوالات شکل بگيردواين سوالات کودک را به تأمل وتفکر واداردوازين طريق ذهن او پرورش يابد . وجهت دوم نقش وتأثر است که بازي  دررشد زبان کودک داردورشد زبان کودک نيز خود بر رشدوشناخت وذهن کودک تأثیر بسيار دارد.بنابراين نقش بازي دررشد ذهن وشناختي کودک دوچندان است.به وسیله بازی های فکری وتقویت قوه تخیل می توان به رشد سریعتر فکری وذهنی کودک کمک نمود.این بازی هابا رشد شناختی وفکری کودک مرتبط هستند.4